Antenatal hidronefroz nedir?
Antenatal (doğumdan önce) hidronefroz (böbreğin sıvı ile dolarak genişlemesi) hamileliğin ilk haftalarında yapılan ultrasonografi ile bebekte görülen en sık durumlardan biridir. Erkek bebeklerin %1inde kız bebeklerin % 0.5inde saptanır. Genellikle başka anomalilerle birlikte değildir. Böbrek genişlemesinin şiddetine göre hamilelik sırasında belli zamanlarda ve doğumdan sonraki ilk hafta içinde bebeğe ultrason takibi yapılır. Çoğunlukla böbrek genişlemesi doğum zamanını ve şeklini etkilemez.
Hamilelik sırasında bebekte saptanan hidronefroz nelere bağlı olabilir?
Geçici böbrek genişlemesi en sık karşılaşılan durumdur. Tek tarafta veya her iki böbrekte görülebilir. Ultrasonografide bebekte az miktarda böbrek genişlemesi vardır. Tekrarlayan ultrasonlarda veya doğumdan sonra yapılan ultrasonda çok hafif devam edebilir veya kaybolur.
Üreter tıkanıklığı; idrarı böbrekten mesaneye taşıyan kanalların bir bölgesinde tıkanma gelişmesidir. En sık bölge böbreğin çıkışında idrar kanalının başladığı bölgedeki tıkanıklıklardır. Bu durumda böbrek içinde idrarı biriktiren kanallar idrar boşalamadığı için giderek genişler. Buna üreteropelvik bileşke tıkanıklığı denir.
Tıkanma böbrekten idrarı taşıyan kanalın mesaneye birleştiği yerde olabilir. Bu durumda hem böbrekte hem de idrar kanalında genişleme görülür. Üretrovezikal bileşke tıkanıklığı adını alır. Daha nadir görülür. Bunların %90ından fazlası çocuk büyüdükçe yaşla birlikte düzelir. Bir kısmında tedavi için ameliyat gereklidir.
Üretra tıkanıklıkları; mesanenin çıkışında idrarın işeme yoluna birleştiği kısımda olan tıkanıklıklardır. Doğumsal kusur olarak en sık posterior üretral valv denen mesane ile üretranın birleşim bölgesinde bulunan küçük zarlar nedeniyle olur. İdrarın akışını engelleyerek zor işemeye neden olur. Mesane, üreter ve böbrek etkilenir.
Bunlar dışında böbreğin gelişim anomalilerinden çift toplayıcı sistem anomalisi üst böbrek kısmında genişleme ile görülebilir. İdrar kanalının mesaneye giriş yerinde balonlaşma (üreterosel) ve tıkanıklık da böbrek genişlemesine neden olur.
Multikistik böbrek anomalisinde idrar kanalı gelişmediği için böbrek idrar üretemez böbreğin gelişimi tamamen bozulur ve sıvı dolu çok sayıda keseciklere dönüşür. Böbrek fonksiyonu yoktur. Diğer böbrek normal çalışıyorsa tek böbrek iki böbreğin de görevini yapar.
Vezikoüreteralreflü idrar kanalı yoluyla mesaneye kadar ulaşan idrarın tekrar böbreğe çıkmasıdır. Bu normal bir durum değildir. Mesaneden geri gelen idrarın şiddetine göre reflü derecelendirilir, böbrekte ve idrar kanalında genişlemeye neden olur. Bu çocuklarda idrar yolu enfeksiyonuna yatkınlık olduğu için enfeksiyondan korumak gereklidir.
Tanı ve doğum sonrası izlem
Hamilelik sırasında saptanan böbrek ve idrar yolu genişlemelerinin çoğunda hamileliğin seyri, bebeğin gelişmesi, doğumun şekli ve zamanı etkilenmez. Her iki böbreğin de etkilendiği ve bebeğin gelişimini sıkıntıya sokan şiddetli böbrek genişlemelerinde hamilelik sırasında yapılan girişimlerle böbrekler geçici olarak rahatlatılabilir.
Doğum sonrası 1. haftada yapılan idrar yolları ultrasonografisinin sonuçlarına göre bebek için yapılacak diğer tetkikler ve bunların zamanları belirlenir. Bu tetkikler yapılana kadar bebeğe düşük doz koruyucu antibiyotik verilmesi idrar yolu enfeksiyonunu önleme açısından gerekli olabilir.
